در دین ما آمده صله رحم کنید از سویی هم آمده که از مال حرام اجتناب کنید و این امر ما را سرگردان کرده، نمی دانیم با فامیل خود که مسائل حلال و حرام را رعایت نمی کند رفت و آمد کنیم یا نه؟

قبل از پرداختن به پاسخ این سؤال به عنوان مقدمه باید عرض نمود که صله رحم از نظراسلام یکی از اعمال پسندیده و شایسته است که در آیات و روایات به آن توصیه شده[1] و آثار بسیاری در پی دارد،[2] هم چنان اجتناب از مال حرام نیز یکی از وظایف اسلامی است چون خداوند انسان را از خوردن مال حرام نهی نموده است.[3] و اگر انسان لقمه‌ای حرامی بخورد، در رفتار و عملکرد و وضعیت ظاهری فرد آثار آن قطعاً مترتب می‌شود. در این زمینه امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «مال حرام آثارش در نسل آشکار می‌شود.»[4]
با حفظ این مقدمه، باید عرض نمود که: درست است که اجتناب از مال حرام، واجب است، ولی شما که یقین ندارید که غذایی را که فامیل و ارحام شما تهیه می‌کنند، از مال حرام است، مگر آنها چه کاری می‌کنند که به نظر شما اموال آنها حرام است؟ شما که مطمئن نیستید همه اموال و کسب و درآمد آنها حرام است. قطعاً به اندازه‌ غذایی که شما می‌خورید، مال حلال در بین اموال آنها وجود دارد. و اگر فکر می‌کنید که آنها خمس نمی‌دهند، در این خصوص باید عرض نمود که بر هر مالی خمس واجب نیست، واجب شدن خمس شرایط خاصی دارد. یکی از آن شرایط این است که یک سال از زمان کسب آن مال گذشته باشد.[5] بنابراین شما که یقین ندارید بر اموال آنها قطعاً خمس واجب شده و خمس آن را پرداخت نکرده‌اند. گذشته از همه، آن چه وظیفه شما است، توجه به ظواهر افراد است، لازم نیست به زندگی و مال و اموال دیگران بیش از حد تجسس و کنجکاوی نمایید تا یقین پیدا کنید که مال حرام در میان آن وجود ندارد.
بنابراین صرف این که شما شک کرده‌اید مال آنها مخلوط به حرام است، دلیل نمی‌شود رفت و آمد و صله رحم را قطع کنید، بر فرض این که شما یقین هم داشته باشید که مال آنها مخلوط به حرام و شبهه ناک است، باز هم قطع صله رحم به صلاح نیست ابوبصیر می‌گوید از امام صادق ـ علیه السّلام ـ درباره کسی که می‌خواهد با بستگانش که جزء مخالفان ائمه ـ علیهم السّلام ـ هستند قطع رابطه کند، سؤال کردم چه وظیفه‌ای دارد؟ امام فرمود: این کار سزاوار نیست.[6] و نیز فرموده است: «حق رحم را چیزی قطع نمی‌کند»[7]. در روایات دیگر نیز شدیداً از قطع صله رحم نهی شده است و هیچ صورتی استثنایی وجود ندارد. امیر مؤمنان علی ـ علیه السّلام ـ فرمود: «اقبح المعاصی قطیعه الرحم و العقوق»[8]؛ زشت ترین گناهان قطع رحم و عاق پدر و مادر شدن است.
خلاصه آن که: به هیچ وجه نمی‌توانید رفت و آمد با دوستان و صله رحم را به این احتمال که مال آنها مخلوط به حرام است، ترک نمایید.

حال که حکم شرعی این مسأله روشن شد و دانستید که صله رحم را نمی‌توانید قطع کنید، لازم است به دو نکته اشاره کنم و این همان راه حلی است که سراغ آن می‌گردید:
1. هر یک از دوستان و فامیل که فکر می‌کنید مسایل اسلامی را رعایت نمی‌کنند، شما می‌توانید آنها را با برخورد شایسته و منطقی به مسایل اسلامی آشنا سازید، شاید حکم مسأله را نمی‌دانند و یا توجهی ندارند، اگر برخورد شما درست باشد، و در عین این که مسایل اسلام را به آنها بیان می‌کنید، به شخصیت آنها احترام بگذارید، قطعاً حرف و کلام شما مؤثر واقع می‌شود، و یا لااقل می‌توانید وظیفه خود را که امر به معروف است، ‌انجام دهید، یعنی احکام الهی را برای آنها بیان کنید و یا نهی از منکر نمایید، یعنی منکرات.
2. چنان چه توجه دارید، صله رحم مفهومی است عام و گسترده، هر نوع ارتباط و اظهار صمیمت و دوستی با دوستان و فامیل را شامل می‌شود بنابراین رعایت صله رحم هیچ ملازمه‌ای با خوردن غذای آنها ندارد. شما می‌توانید به صورت تلفنی احوال آنها را بپرسید، یا در مواقعی منزل آنها بروید که موقع غذا نباشد. گذشته از همه اینها چنان چه قبلاً بیان شد، شما که یقین ندارید این غذایی را که برای شما می‌آورد، از مال حرام است، پس با خوردن آن هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد.
3. راه حل دیگر آن است که به میزان مصرف شده صدقه بدهید و یا اگر متعلق خمس است از مرجع تقلید خود اجازه مصرف بگیرید و یا خمس مقدار مصرفی را بپردازید.
قطع صله رحم به هیچ وجه جایز نیست، هم چنان اجتناب از مال دیگران به صرف این احتمال که مال حرام است، کار نادرستی است. بنابراین رابطه خود را با فامیل و دوستان‌تان قطع نکنید، شما می‌توانید نقش هدایت کننده برای آنها داشته باشید. آن چه وظیفه شما است، این است که در رفت و آمدها و مواقع ارتباط تحت تأثیر افکار و اندیشه‌های آنها قرار نگیرید، بلکه نقش تأثیر گذار و هدایتگر داشته باشید. امید است این پاسخ راهگشای مشکل شما واقع شود و بتوانید با رابطه سالم فضای گرم خانوادگی خویش را، گرمتر سازید.


پی نوشتها:
[1] . نسا، 1؛ رعد، 21؛ بقره، 27.
[2] . محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، المکتبه‌ الاسلامیه، ج 74، ص 111 تا 126.
[3] . نساء، 29؛ بقره، 275.
[4] . ملا محسن فیض کاشانی. المحجه البیضاء، دفتر انتشارات اسلامی، ج 3، ص 205.
[5] . حکم مذکور از احکامی است که تمام مراجع تقلید آن را قبول دارند. می‌توانید در رساله مرجع تقلید خود رجوع کنید.
[6] . محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، المکتبه الاسلامیه، ج 75، ص 185.
[7] . محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، المکتبه الاسلامیه، ج 74، ص 131.
[8] . محمدی ری شهری، میزان الحکمه، مکتب الاعلام الاسلامی، ج 4، ص 89.
www.andisheqom.com